Donald Trump, yeniden ABD Başkanı olarak seçilmesinden bu yana üçüncü kez aday olma fikriyle zaman zaman flörtleşiyordu. Ancak şimdi bu konuda ne kadar ciddi olduğunu gösteren bazı işaretler var. Geçtiğimiz günlerde Beyaz Saray'da gazetecilere destekçilerinin kendisini bir dönem daha görevde görmek istediğini söyleyen ABD Başkanı, üçüncü kez aday olmak isteyip istemediği sorulduğunda da şu yanıtı verdi:
"Bilmiyorum, bunu hiç araştırmadım. Ancak bunun mümkün olabileceğini söyleyen insanlar var."
Trump, haber kanalı NBC News ile yaptığı açıklamada da benzer sözler sarfetti:
"Neden olmasın? Çalışmayı seviyorum" dedi ve ekledi: "Şaka yapmıyorum!"
ABD anayasası ne diyor?
Ancak Donald Trump'ın bu niyetinin önünde önemli bir engel var: ABD Anayasası.
Anayasanın 22'inci maddesinde yer alan "Hiç kimse başkanlık makamına iki defadan fazla seçilemez" şeklindeki hüküm, Trump'ın üçüncü kez aday olmasını yasaklıyor.
ABD başkanlarının sadece iki dönem görev yapmaları geleneği ABD'nin kurucusu George Washington'a uzanıyor. Kendisi 1789'dan 1797'ye kadar ABD'nin ilk başkanı olmuş, ancak iki dönem sonra yaşı nedeniyle kendi isteğiyle görevinden ayrılmıştı.
Neredeyse 150 yıl boyunca Washington'ın tüm halefleri dile getirilmeyen bu kurala bağlı kaldı. Daha uzun süre görevde kalan tek başkan ise Franklin D. Roosevelt oldu. İkinci Dünya Savaşı sırasındaki olağanüstü dış politik koşullar nedeniyle bu geleneği bozan Roosvelt, üçüncü dönem için aday oldu. Hatta 1944'te dördüncü kez seçildi, ancak birkaç ay sonra öldü.
Roosevelt'in ölümünden kısa bir süre sonra da ABD Kongresi bunun bir defaya mahsus istisnai bir durum olarak kalacağı sonucuna vardı. Kongre, 1947'te ABD başkanının görev süresini iki dönemle sınırlayan anayasa değişikliğini kabul etti. Anayasanın 22'nci maddesindeki değişiklik 1951 yılına kadar tüm ABD eyaletleri tarafından da onaylandı.
Birinci senaryo: Anayasa değişikliği
Donald Trump da şu anda anayasada sekiz yıldan daha uzun bir süre başkanlık yapmasını mümkün kılacak ne gibi boşluklar olduğunu test ediyor.
Bu senaryolardan biri anayasa değişikliği olabilir.
Cumhuriyetçi milletvekili Andy Ogles, Ocak ayında ABD Temsilciler Meclisi'ne böyle bir değişiklik için taslak sunmuştu. Tasarı, "iki dönem üst üste hükümet etmeyen başkanların üçüncü kez aday olmalarına izin verilmesini" öngörüyor. Bu tasarı, ikinci başkanlığı Demokrat Joe Biden dönemi sonrası gerçekleştiği için Trump açısından adeta biçilmiş kaftan olarak görülüyor.
Ancak tasarının kabul edilmesinin gerçekçi bir şansı yok. Bunun için Kongre'nin her iki kanadında üçte iki çoğunluk gerekiyor. Basit çoğunluğa sahip olan Cumhuriyetçilerin bunun için muhalefetteki Demokratların desteğine ihtiyacı var. Demokratların da Trump için böyle bir değişikliği desteklemeleri ihtimal dahilinde değil. Ayrıca eyaletlerin de en az dörtte üçünün lehte oy kullanması gerekecek ki; şu anda 50 eyaletten sadece 27'si Cumhuriyetçilerin elinde.
İkinci senaryo: Rollerin tersine dönmesi
Bazı hukukçular da anayasanın 22'inci maddesindeki olası değişikliğin bir başkanın üçüncü dönem seçilebileceği anlamına gelemeyeceğini savunuyor.
Bu nedenle Başkan Yardımcısı J.D. Vance'in ya da başka bir Cumhuriyetçinin 2028'de yapılacak başkanlık seçiminde aday olup Donald Trump'ı başkan yardımcısı olarak atayabileceğine dair spekülasyonlar yapılıyor. Seçimden sonra da seçilmiş başkanın istifa ederek Trump'ın yeniden başkan olmasının önünü açabileceği ifade ediliyor.
Ancak anayasa böyle bir olasılığın da önünü kesebilir: Anayasanın 12'inci maddesinde 1804 tarihinde yapılan değişiklikle "Anayasa uyarınca başkanlık makamına uygun olmayan kişiler Birleşik Devletler Başkan Yardımcılığı makamına uygun olmayacaktır" denilmektedir.
Dolayısıyla anayasanın mevcut durumuna göre Donald Trump ikinci dönem görevinin ardından tekrar başkanlık ya da başkan yardımcılığı görevine aday olamayabilir.
Donald Trump da NBC News'a yaptığı açıklamada böyle bir olasılığı göz ardı etmedi. Adayları değiştirmenin bir yöntem olduğunu söyleyen Trump, başka ayrıntı vermedi. Trump Beyaz Saray'daki gazetecilere de şu açıklamayı yaptı:
"Şimdilik dört yılımız var. Zaman akıp gidiyor ama neredeyse dört yıl oldu ve şu anda ilk yüz günde harika bir iş çıkardığımıza dair çok fazla teşvik alıyoruz."
Trump bir sonraki seçimlerin yapılacağı 2028'de 82 yaşında olacak.
